Het begin van mei betekent bij velen de start van het weideseizoen. En dus blije paarden, want met grazen kunnen ze aan heel wat natuurlijke behoeftes voldoen. Het grazen geeft de paarden een natuurlijke eethouding, met het hoofd naar beneden en hapje-stapje bewegend naar de volgende pluk gras. Het geeft hen ook heel wat extra vitamines en mineralen (denk maar aan vit. E die enkel in vers gras zit, en niet in hooi) en geeft ook een enorme portie keuzevrijheid. Al die dingen samen zorgen ervoor dat de weide een feestje is voor paarden, en dus een enorme verrijking voor hun fysiek & mentaal welzijn.
Anderzijds zorgt het gras ook voor heel veel problemen bij paarden, en kopzorgen bij eigenaars. Paarden die koliek doen als ze te veel gras ineens krijgen, die beginnen te hoesten of schuren van het teveel aan suikers, die op het randje van hoefbevangenheid komen te staan of die je simpelweg kan omrollen van een uurtje per dag op de weide te staan.
De oorzaak van overgewicht
Op dat laatste probleem gaan we in deze blog wat verder inzoomen. Overgewicht bij paarden is iets dat meer lijkt voor te komen dan vroeger, en dat vooral meer en meer problemen met zich meebrengt, zoals hierboven besproken. De oorzaak van overgewicht lijkt simpel: het paard krijgt te veel energie binnen voor de beweging die hij/zij doet. Waardoor suikers worden opgeslaan als vetten in het lichaam en het paard dikker en dikker wordt.
De onderliggende oorzaak ligt - in mijn visie - voor een groot deel bij het feit dat onze graslanden veel meer bemest worden dan vroeger. We hebben meer paarden, die meestal staan op omgevormde koeienweides. Die koeienweides worden super intensief bemest, om de grasopbrengst zo hoog mogelijk te houden, want koeien hebben gigantisch veel energie en eiwit nodig - en als je hooi produceert, brengt je land gewoon meer op als je er meer gras vanaf kan halen. Gevolg is een super productief grasland met voornamelijk raaigras: een grassoort die heel rijk is aan suiker en eiwitten. Heel goed voor een koe die liters melk per dag produceert, niet zo goed voor onze paarden die vaak max. een uur per dag sporten.
Dat brengt ons bij het tweede deel van het probleem: een tekort aan beweging. Onze paarden staan vaak op een postzegelformaat weide, simpelweg omdat we met een grondschaarste zitten in onze lage landen. Het zorgt voor een hoog aantal paarden per vierkante meter, wat zorgt voor bodemverdichting en dus voor modder en ongezonde weides - maar dat is een ander verhaal :). Maar het zorgt er ook voor dat de paarden weinig bewegen. Ze hangen rond bij de stal, grazen wat op het stukje land waar 2mm gras op staat, en staan de rest van de dag te eten bij de grote hooiruif - waarin vaak ook nog eens suikerrijk hooi te vinden is. Tenzij je dan elke dag actief gaat trainen met je paard (en zelfs dan), is er gewoon heel veel kans op een paard dat makkelijk te dik wordt.
Deel 1 van de oplossing: minder energie opeten
Deel 1 van de oplossing is zorgen dat er minder energie (dus suiker, zetmeel, deels eiwit) in onze paarden gaat, zodat er ook minder op overschot is om in vet om te zetten.
- De hoofdoplossing hiervoor ligt bij het voeren van gezond, suikerarm, droog hooi. Hooi vormt, vooral in de winter maar bij de meesten van ons ook deels in de zomer, het basisvoer van onze paarden. Het is echt belangrijk om te zorgen voor kwalitatief en divers hooi, dat laag is in suikers. Als je hooi hebt van de lokale boer, test het (dat kan via Pavo). Ik weet uit eigen ervaring dat het suikergehalte niet altijd is wat ze beloven, en dan kan je veel gaan veranderen terwijl de oorzaak van de problemen gewoon voor de neus van je paarden ligt. Als je wilt investeren in zekerheid, kan ik het hooi van Hay to You aanraden. Geanalyseerd suikerarm hooi, dat vaak uit natuurgebieden komt en dus heel divers is met veel kruiden. Je krijgt er een superfijne service bovenop, en kan gerust zijn dat je hooi bijdraagt aan gezondere paarden, in plaats van bij te dragen aan het overgewicht. Dat is heel wat waard :).
- Een tweede maatregel waar ik graag op hamer: voer écht onbeperkt hooi. Ook als de paarden gras hebben. Ook als je paard te veel eet. Onbeperkt kunnen eten ligt aan de basis om niet te schrokken, om de stofwisseling te laten kalmeren, om ook andere dingen te gaan doen omdat het hooi niet wegloopt. Zorg ervoor dat het onbeperkt eten ALIJD geldt, dus niet dat het hooi de ene dag niet op is, maar de andere dag wel. En zorg er ook voor dat het onbeperkt eten voor IEDEREEN geldt, ook voor de paarden onderaan in rang die weggestuurd worden van de (beste) eetplaatsen. Pas je management hier echt op aan, want je lost er niet enkel overgewicht mee op, maar ook stress. De basis van fysiek & mentaal welzijn.
- Wat een oplossing kan zijn als je het onbeperkt voeren toch wat spannend vindt: het bijvoeren van een deeltje graszaadhooi. Dit is vaak heel laag in suiker, en bovendien vrij eentonig waardoor de paarden het minder lekker vinden. Het is dus ideaal om te geven als aanvulling op het andere hooi, zodat het nooit helemaal op is. Net omdat graszaadhooi zo eentonig is (het bevat maar 1 soort gras), is het niet geschikt om als enige hooi te voeren. Geef het dus voor max. 1/3 van de totale hooigift, kan eventueel iets hoger zijn als de paarden ook gras hebben.
- Zorg voor ander ruwvoer dan gras of hooi: bomen, struiken, takken, kruiden. Hoe meer je de paarden kan uitnodigen om andere dingen te gaan eten, hoe minder gras & hooi ze gaan eten, en hoe meer andere gezonde stoffen ze opnemen. Plant bomen, hagen, struiken, bosjes. Het liefst zo veel mogelijk verschillende soorten en vormen, zodat je de paarden aanmoedigt om te gaan bewegen. Planten kan je niet enkel op een paddock paradise, maar ook gewoon in een weide!
- Als je paard gevoelig is aan overgewicht of gerelateerde problemen zoals jeuk, hoefbevangenheid, koliek, enz. kan het beter zijn om je paard pas vanaf juni op de weide te laten. Van januari tot en met april laat je de weide sowieso liever dicht, zodat de bodem in deze periode kan herstellen en het gras kan doorgroeien tot een structuurrijke weide, die minder suikers bevat dan het voorjaarsgras. Bij een gezond paard kan je vanaf mei het gras geleidelijk beginnen opbouwen, aangezien het gras dan stilaan in bloei begint te komen. Maar bij een paard dat gevoelig is, neem je liever het zekere voor het onzekere en doe je de wei pas vanaf juni open, als het gras echt volop in zaad staat. Wees ook extra voorzichtig met het opbouwen van de weidegang, doe dit dus nog geleidelijker aan!
- En last but not least: bouw aan een gezonde en diverse weide, waar je paarden ook zonder problemen op kunnen grazen. Hoe je dat doet, kan ik niet uitleggen in één blog. Het is een proces dat het juiste beheer maar vooral veel tijd kost. Met twee dingen kom je al heel ver: voldoende rust voor je weiland, zodat de bodem en planten kunnen herstellen tussen het begrazen door. En een juiste bemesting, liefst op basis van een deeltje van de gecomposteerde mest van je paarden. Met een aangepast rotatie- & compostschema zal je je weide zien veranderen doorheen de jaren!
Deel 2 van de oplossing: meer energie verbranden = bewegen
Aan de andere kant kunnen we zorgen dat er zo veel mogelijk energie weer uit het paard gaat, door te gaan bewegen. Bewegen kost energie, maar zorgt indirect ook voor het activeren van de stofwisseling & lymfedrainage, en draagt zo ook bij aan de algehele gezondheid. Hoe kunnen we de paarden meer laten bewegen?
- De go-to maatregel is het bouwen van een tracksysteem, waarop de paarden moeten bewegen tussen verschillende hooipunten, water, weides, en andere dingen. De track kan simpelweg een rondje rond het weiland zijn, vooral bij een wat groter weiland kan dat al heel wat extra beweging geven. Maar vooral op een kleiner perceel vraagt het soms wat meer creativiteit om afstand te creëren, zonder het onnodig complex te maken.
- Over dat laatste: je wilt een tracksysteem niet té complex maken, of te hoogdrempelig waardoor de paarden de motivatie niet vinden om naar het volgende hooipunt te gaan zoeken. Dat doe je door de vorm van je track intuïtief en laagdrempelig te maken, zodat de paarden afstand afleggen zonder het zelf door te hebben. Comfortabel en gemakkelijk, maar toch gevarieerd en uitdagend!
- Variatie is key om je paarden zélf de track te laten ontdekken, omdat er altijd en overal wel iets te beleven is. Het liefst voorzie je een track waar (bijna) op elk punt iets te vinden is: zo veel mogelijk verschillende soorten hooipunten, plantensoorten en -vormen, ondergronden, kruiden en andere verrijkingen, puzzels, enzoverder. Je kan hier simpel mee starten, en je tracksysteem steeds leuker, gevarieerder en uitdagender maken.
- Zet passive physio in om je paard te trainen in zijn leefomgeving. Door hooinetten op verschillende hoogte en manieren in te zetten, maar ook door het inbouwen van een heuvel of obstakels, hoge bomen en snacknetjes. Allemaal manieren om je paard in andere houdingen te laten eten en bewegen, om bepaalde spieren te laten werken, andere te rekken en strekken zonder dat jij daar iets voor hoeft te doen.
- Gebruik de sociale interacties van de kudde. Je hebt het liefst een stabiele groep, waar alle paarden zich comfortabel voelen en waarin iedereen toegang heeft tot eten. Richt dus je omgeving in zodat dit mogelijk is, maar terwijl kan je ook de interacties inzetten om te bewegen. Door op sommige plaatsen je track wat breder en recht te maken, om hen uit te nodigen om een sprintje te doen. Of door de track op andere plaatsen wat smaller te maken en hooipunten op een rijtje te zetten zodat paarden elkaar vooruit sturen. Zorg hier wel altijd voor een doordacht ontwerp met voldoende keuzes en uitwegen, zodat alles veilig blijft.
- Op een gevarieerd grasland zullen de paarden ook meer bewegen, omdat er meer verschillende plantensoorten zijn om uit te kiezen. Ze zullen dan niet meer op 1 vierkante meter blijven grazen, maar gaan uitzoeken welke planten het lekkerst zijn. Met een goed weidebeheer kan je dus op de verschillende manieren inzetten om overgewicht te voorkomen!
Hulp nodig?
Je ziet het, er zijn verschillende manieren om je paard op een gezond gewicht te houden. Het liefst zet je op alle aspecten tegelijk in, om tot een geïntegreerde aanpak te komen. Zie je even niet waar je moet beginnen, dan kan ik je misschien wel helpen!
Met advies kan ik je helpen op specifieke thema’s, zoals weidebeheer of beplanting. Op die manier kan je heel concreet aan de slag hiermee, en krijg je een stappenplan volledig op jouw maat samengesteld. Neem een kijkje op mijn website voor meer info!
Met een all-in advies krijg je op alle vlakken tegelijk een actieplan. Zo krijg je van mij een ontwerp op maat, maar ook stappenplannen voor modderpreventie, beplanting, weidebeheer, verrijking. Zodat je echt een volledig plan hebt om jouw huisvesting te verbeteren, aangepast op je eigen mogelijkheden en tempo.
Wil je liever meer hierover leren en zelf aan de slag gaan? Dan is een online cursus de betere optie. Deze bevat informatie over alle thema’s die we hierboven genoemd hebben, en geeft je alle kennis om zélf je eigen stappenplannen te gaan maken. Via de link hieronder vind je meer info en kan je aanmelden!
Eerste Hulp Bij Overgewicht